Πρωτοπρεσβύτερος
Αναστάσιος Κ. Γκοτσόπουλος
Εφημέριος Ι. Ν. Αγ. Νικολάου Πατρών
agotsopo@gmail.com, τηλ. 6945-377621
Αναστάσιος Κ. Γκοτσόπουλος
Εφημέριος Ι. Ν. Αγ. Νικολάου Πατρών
agotsopo@gmail.com, τηλ. 6945-377621
Η ευχαριστιακή νηστεία και
η Θ. Λειτουργία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων
(ιστορικοκανονική προσέγγιση)
η Θ. Λειτουργία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων
(ιστορικοκανονική προσέγγιση)
Αναμφισβήτητα
η Θ. Λειτουργία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων διασώζει αρχαία
λειτουργική πρακτική[1], αλλά κυρίως το ασκητικό ήθος και την
πνευματικότητα της Ορθοδόξου παραδόσεως μέχρι τις ημέρες μας. Η
περίοδος της Μ. Τεσσαρακοστής είναι η κατ’ εξοχήν πένθιμη περίοδος της
Εκκλησίας μας. Το πένθος δηλούται με την απαγόρευση τελέσεως εορταστικών
εκδηλώσεων και ακολουθιών[2],
αλλά και με δύο πρακτικές που σχετίζονται άμεσα με το υπό εξέταση θέμα:
με την καθιέρωση αυστηρότατης νηστείας και με την απαγόρευση τελέσεως
Θ. Λειτουργίας τις καθημερινές ημέρες της Μ. Τεσσαρακοστής.
1. Η νηστεία των καθημερινών
καθ’ όλη τη διάρκεια της Μ. Τεσσαρακοστής, προβλέπει πλήρη ασιτία μέχρι
την ενάτη ώρα (3:00 μμ) κατά την οποία ο Κύριος παρέδωσε επί του
Σταυρού το Πνεύμα Του[3]. Οι κανονικές διατάξεις που προβλέπουν την νηστεία της Μ. Τεσσαρακοστής είναι οι κανόνες Αποστ-69 και Λαοδ-50[4], οι οποίοι έχουν επικυρωθεί από τον Στ-2.
2. Δεν επιτρέπεται η προσφορά της Αναιμάκτου Θυσίας με την τέλεση πλήρους Θ. Λειτουργίας κατά τις καθημερινές της Μ. Τεσσαρακοστής[5], διότι ο πανηγυρικός-αναστάσιμος χαρακτήρας της Θ. Λειτουργίας δεν συνάδει με το πένθος της περιόδου αυτής[6].
Ωστόσο, η απαγόρευση τελέσεως Θ. Λειτουργίας κατά τις καθημερινές της
Μ. Τεσσαρακοστής προσέκρουε στην αρχαία συνήθεια σύμφωνα με την οποία οι
πιστοί κοινωνούσαν πολύ τακτικά, τουλάχιστον τέσσερις φορές την
εβδομάδα[7].
Η ανάγκη αυτή θεραπεύθηκε με την καθιέρωση της ακολουθίας των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων, η οποία, επειδή «επιτελείται … συνεσκιασμένως και πενθηρώς»[8], μπορεί να τελείται όλες τις καθημερινές της Μ. Τεσσαρακοστής[9], αλλά τις δύο πλέον σεβάσμιες ημέρες (Τετάρτη και Παρασκευή) επιβάλλεται η τέλεσή της και από τις σχετικές τυπικές διατάξεις.
Ο ιστορικός Σωκράτης (4ος αι.) μας διασώζει αρχαία παράδοση: «Εν
Αλεξανδρεία, τη Τετράδι και τη λεγομένη Παρασκευή Γραφαί τε
αναγινώσκονται, και οι διδάσκαλοι ταύτας ερμηνεύουσι, πάντα τε τα της
συνάξεως γίνεται, δίχα της των μυστηρίων τελετής. Και τούτον εστιν εν Αλεξανδρεία έθος αρχαίον»[10].