Δημ. Παναγόπουλος
Η Εικόνα εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν
Η
Εικών εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν είναι μία αγιογραφία και όχι μια
«ζωγραφιά θρησκευτική».Έχει τον δικό της χαρακτήρα, τους δικούς της
ιδιαίτερους κανόνες και δεν προσδιορίζεται από την τέχνην ενός αιώνα ή
μιας εθνικής ιδιοφυϊας, αλλά από το αν μένει πιστή στον προορισμό της
που είναι παγκόσμιος. Η Εικών είναι μια έκφραση της θείας οικονομίας που
συνοψίζεται στη διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που λέγει: «Ο Θεός
έγινε άνθρωπος, δια να γίνει ο άνθρωπος Θεός».
Η
Εκκλησία έδωσε τόση μεγάλη σημασία στην εικόνα, ώστε κήρυξε και κηρύττει
ότι η νίκη κατά των Εικονομάχων υπήρξε θρίαμβος της Ορθοδοξίας, τον
οποίον εορτάζωμεν κατά τη 1η εβδομάδα της Μ. Τεσσαρακοστής.
Ακόμη διά την Ορθόδοξον Εκκλησίαν η Εικών είναι μια γλώσσα που δι' αυτής
εκφράζει τα δόγματα της και τις εντολές της, τόσο καλά, όσο και ο
λόγος. Είναι Θεολογία που εκφράζεται με σχήματα και χρώματα που τα
βλέπει το μάτι. Είναι δηλαδή σαν ένας καθρέπτης που αντανακλά την
πνευματική ζωή της Εκκλησίας, και που μέσα σ' αυτόν μπορεί να κρίνει
κανείς δια τους δογματικούς αγώνες της εποχής.
Ωστόσο,
η Εικών δεν εκφράζει μονάχα την δογματική και πνευματική ζωή της
εκκλησίας, την εσωτερική της ζωή, άλλα μέσο της Εκκλησίας η Εικών,
καθρεπτίζει και τον πολιτισμό που είναι γύρω της. Αυτή η τέχνη, επειδή
είναι συνδεδεμένη με αυτόν τον κόσμο, μ' αυτούς που την μορφώνουν,
καθρεπτίζει ακόμη και την ζωήν του λαού, της εποχής του περιβάλλοντος,
και την ίδια τη προσωπική ζωή του τεχνίτη. Κοντά εις τα άλλα είναι κατά
κάποιον τρόπο η ιστορία μιας χώρας ενός λαού. Έτσι μια Ρωσσική Εικών,
παρ' ότι έχει την ίδιαν εικονογραφίαν με μία Βυζαντινή Εικόνα, εν
τούτοις είναι διαφορετική εις τους τύπους και το εθνικό χαρακτήρα. Αυτή
την εξωτερική όψη της αγιογραφίας μελετούν και αντιλαμβάνονται μόνον
όσοι καταγίνονται με την τέχνη αυτή.
Το
λειτουργικό περιεχόμενο της Εικόνας χάθηκε σχεδόν από την ανθρώπινη
ψυχή εις τη δύση από τον ΙΓ' αιώνα και εις ημάς τους ορθοδόξους κατά τον
ΙΕ', ΙΣΤ' και ΙΖ' αιώνα, αναλόγως της παρακμής και της παραμορφώσεως
της πνευματικής (θρησκευτικής) ζωής στην κάθε χώρα.Εις ημάς τους έλληνες
η αγιογραφία ως και η άλλη λειτουργική της Εκκλησίας μας παράδοση
ξέπεσαν τα τελευταία έτη με τους νεωτερισμούς και τρέχουμε να
προφθάσουμε τους Δυτικούς εις τον κατήφορον που έχουν πάρει.
Εικόνες
δογματικές, υπάρχουν σε πολλές Εκκλησίες μας και προ πάντων εις τα
χωριά και τα Μοναστήρια μας. Μόνο κατά το τέλος του ΙΘ' αιώνος οι
ειδικοί ανακάλυψαν ότι υπάρχει η Εικών, η βυζαντινή δηλαδή, διότι μόνον
αυτή είναι εικών, «Εικόνισμα». Οι άλλες είναι ζωγραφιές. Οι παλαιοί
αγιογράφοι δεν ήσαν μονάχα σπουδαίοι ζωγράφοι, άλλα και διδάσκαλοι της
πνευματικής ζωής, που γνώριζαν να δίδουν μορφή εις τους λόγους του
Κυρίου μας λέγοντες: «Η βασιλεία η εμή ούκ εστίν εκ του κόσμου
τούτου».
Το
να μη εννοούμε ποια την ουσία αυτής της τέχνης δεν προέρχεται από τη
δήθεν πρόοδό μας, ούτε από το ότι έχασε η Εικών τη δύναμή της ή τη
σημασίας της, άλλα από τη βαθειά πνευματική παρακμή μας που το πνεύμα
μας είναι εγκόσμιον και υλιστικόν και δι' αυτό εντός μας παραμορφώθηκε η
ιδέα της Εκκλησίας και της Λειτουργίας.Το δογματικό βάθος της Εικόνας,
της Εκκλησίας και της Λειτουργίας κατήντησε απασχόληση αποκλειστική
μερικών και θεωρείται σήμερον ως αφηρημένη επιστήμη που δεν έχει καμιά
σχέση με την καθημερινή μας ζωή.
Όσον
δε δια την Λειτουργία που θα πρέπει να είναι ο αλάνθαστος οδηγός μας
εις τον πνευματικόν δρόμο και η ομολογία της πίστεως μας, δεν είναι πια
τις περισσότερες φορές, παρά μονάχα μία τυπική τελετή, ένα έθιμο, μία
συνήθεια ευλαβική και συγκινητική ίσως.
Σήμερον, τη 1η
Κυριακή των Νηστειών όπου εορτάζεται ο θρίαμβος των εικόνων μας πρέπει
ιδιαιτέρως να προσέξουμε τους ομολογητάς της πίστεως καθ' ότι αυτοί μας
οδηγούν εις την αναζωπύρωσιν και ανάπτυξη του αισθήματος της Ορθής
Πίστης εν τη Ορθοδόξῳ Εκκλησία και να μην ακούμε τους Προτεστάντες ή
τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, που μας λέγουν Ειδωλολάτρες, διότι προσέχωμεν
και σεβόμαστε και προσκυνούμε τις Αγίες Εικόνες του Κυρίου μας, των
Αγίων Του ή της Παναγίας Μητρός Του.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει,
ότι η Εικών: «θρίαμβος έστι και φανέρωσις και στηλογραφία εις μνήμην
της νίκης των αριστευσάντων και διαπρεψάντων, και της αισχύνης των
ηττηθέντων και καταβληθέντων» (Πατολ. Τομ.94, σελ.1333 και 1296).
«Ιστορούμεν
ούν, προσθέτει, Χριστόν τον βασιλέα και Κύριον, ου γυμνούντες αυτόν του
στρατεύματος. Στρατός γαρ του Κυρίου οι Άγιοι... Ει γαρ κληρονόμοι
Θεού, και συγκληρονόμοι Χριστού και της Θείας δόξης και βασιλείας
κοινωνοί έσονται οι των παθημάτων Χριστού κοινωνήσαντες, πώς ουχί και
της επί γής δόξης συμμέτοχοι χρηματίσωσιν οι φίλοι Χριστού;...τούτων τας
αριστείας και τα πάθη αναγράπτους καθίστημοι, ως δι' αυτών αγιαζόμενος,
και προς ζήλον μιμήσεως, αλειφόμενος» (Πατρολ. Τομ. 94, σελ.1252).
Πάντως
δε προς ωφέλειαν και ευεργεσίαν και σωτηρίαν, επενοήθη η Εικών, όπως
στηλιτευομένων και θριαμβευομένων των πραγμάτων εννοήσωμεν τα
κεκερυμμένα, και τα μέν καλά ποθήσωμεν και ζηλώσωμεν, τα δε ενάντια,
αποστραφώμεν. «Ούτω χρή λογίζεσθαι και επί τας των αγίων εικόνας, ότι
προς υπόμνησιν ημετέραν και αγάπην και διόρθωσιν του βίου ημών, άμα και
των επερχομένων εθνών και πιστευόντων εις Ιησούν Χριστόν προς επίδειξιν
της καλής αυτών μαρτυρίας απεγράφησαν εν τε ταις Εκκλησίαις και εν ταις
βίβλοις. Ούτως γαρ παρελάβομεν αυτήν εκ των αγίων Πατέρων (την
Εκκλησίαν) ως αι θείαι Γραφαί διδάσκουσιν ημάς» (Πατρ. Τομ95, σελ.313).
Θέλων δε να καταδείξει την από των ιερών εικόνων προσγινομένην ζωηράν
εντύπωση και διδασκαλία προσθέτων λέγει: «...εάν εκ των εθνικών έλθη τις
λέγων σοι, δείξον μοι την πίστην σου ινα πιστεύσω, φέρεις αυτόν εις την
εκκλησίαν, και δεικνύεις αυτῲ τον κόσμον, ον περιβέβληται. Αναπετάξεις
αυτόν προς τας των αγίων εικόνων μορφάς, ορά αυτός ο άπιστος και
λέγει. Τις έστιν ούτος ο εσταυρωμένος; Τις έστιν ούτος ο ανιστάμενος και
καταπατών την κεφαλήν του γηραίου τούτου; (του Άδου). Ουχί εκ της
εικόνος αυτόν διδάσκεις λέγων: ούτος ο εσταυρωμένος, ο Υιός του Θεού
έστιν, ος...» ( Ιωαν. Δαμασκ. Πατρολ. Τομ.95, σελ.325).
Τέλος,
ο ιερός αυτός Πατήρ τους αγιογράφους της Εκκλησίας τους θεωρεί ίσους τη
αξία προς τα Ευαγγέλια συγγράψαντας Ευαγγελιστάς. Ο δε Γργηγόριος
Νύσσης: «Γλωττοφόρον βιβλίον» αυτά καλεί και ο Μ. Βασίλειος εις λόγον
του περί λογογράφων και ζωγράφων είπε ότι: «Οι μέν τῳ λόγῳ κοσμούσιν,
οι δε τοις πίναξιν εγχαράττουσιν». Τας γνώμας αυτάς επί το πλατύτερον ο
Δαμασκηνός αναπτύσων λέγει: «Άπερ Ευαγγέλιον λόγῳ εξηγείται, ούτος (ο
αγιογράφος) έργῳ δεικνύει».
Συμπέρασμα
λοιπόν. Ο λογογράφος έγραψε το Ευαγγέλιον το οποίο δέχονται οι
αιρετικοί και κόπτονται δήθεν γι' αυτό. Τι έγραψε εν τῳ Ευαγγελίῳ; Πάσαν
την ένσαρκον οικονομίαν του Χριστού και παρέδωκε τη Εκκλησία. Τι εκαμε ο
Ζωγράφος; Το ίδιον. Εζωγράφησεν εν τῳ πίνακι της Εκκλησίας την
ευπρέπειαν, από του πρώτου Αδάμ, εώς της Χριστού γεννήσεως και πάσαν την
ένσαρκον οικονομίαν του Χριστού και τα μαρτύρια των Αγίων και παρέδωκε
και αυτός τη Εκκλησία. Δηλαδή και οι δύο μίαν εξήγησιν έγραψαν, ο μεν
στο χαρτί, ο δε στο σανίδι, και διδάσκουν ημάς. Και ερωτάται τώρα ο
αιρετικός, ο Ευαγγελικός ή ο Ιεχωβίτης. Διατί την Βίβλον προσκυνείτε και
δέχεσθε την δε Εικόνα αποπτύετε και βδελύττεσθε;
Είπε
μοι, αιρετικέ, τις η διαφορά των δύο, αφού και τα δύο τα ίδια
διδάσκουν; Πώς το εν προσκυνείται και το άλλο εμπτύεται; Διατί τον
ευαγγελιστή που με τον λόγον εξηγεί δέχεσαι και τον ζωγράφον που με το
έργον του δεικνύει απορρίπτης; Άλλωστε τι διαφέρει ο χάρτης του
ασβέστου; Ουχί αμφότερα είναι ύλη και προσφέρουν την ίδιαν εργασίαν; Η
τι διαφέρει η μεμβράνη της σανίδος; Ουχί αμφότερα το μαχαίρι τα γνωρίζει
και χρησιμοποιούνται δια την ίδιαν εργασία;
Η τι διαφέρει το μελάνι των λοιπών χρωμάτων; Είπε μοι αιρετικέ; Τι προσκυνείς εν τω Ευαγγελίω, την ύλην ή την εξήγησηιν;
Θα
μου απαντήσεις την εξήγησιν, της οικονομίας του Χριστού, όχι την ύλην.
Και εγώ θα σου απαντήσω το ίδιον, ουχί την σανίδα τιμώ, ουδέ τον τοίχον,
ουδέ τα χρώματα, άλλα τον χαρακτήρα του σώματος και την οικονομίαν του
Κυρίου, κατά το λόγιον του Μ. Βασιλείου: «Η γάρ της εικόνος τιμή προς το
πρωτότυπον διαβαίνει». Τιμή λοιπόν και προσκύνησις εις τας Αγίας
εικόνας μας και προσοχή εις την απόκτησιν αυτών. Βυζαντινάς εικόνας,
ουχί «ζωγραφιές θρησκευτικές». Εικόνες άγιες, σοβαρές από χείρας αγίας
προσευχομένας, έμπροσθεν της Θεοτόκου της Οδηγήτριας, αις το «Θείον
έργον» μετά φόβου Θεού και ευλαβείας ποιούν.
Δημ. Παναγόπουλος
«Ου λατρεύεται η Εικών του Χριστού, άλλ' ο εν αυτῂ προσκυνούμενος Χριστός» . (Θεόδ. Στουδίτης).
«Η της εικόνος τιμή, επί το πρωτότυπον διαβαίνει» .
(Ζ' Οικ. Σύνοδος).
«Χριστιανός είναι και λέγεται ο κατά Θεόν ζών και ευσεβώς και εναρέτως και χρηστώς πολιτεύμενος».
«Ημών
δε η πίστις εστίν η ορθή και εκ διδασκαλίας Αποστόλων ορμώμενη, και
παραδόσεως των Πατέρων βεβαιουμένη, εις τε Νέας και Παλαιάς Διαθήκης» .
«Ού
κτίσμα προσκυνούμεν μη γένοιτο. Εθνικών γάρ και Αρειανών η τοιαύτη
πλάνη. Άλλα τον Κύριον της κτίσεως σαρκωθέντα τον του Θεού Λόγον
προσκυνούμεν»
(Αθ.).
Εκ του περιοδικού ο Όσιος Φιλόθεος της Πάρου Εκδόσεις Ορθόδοξος Κυψέλη
Πηγή:http://www.impantokratoros.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου