Ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ἀντίθετα μέ ὅ,τι λένε οἱ μεταπατερικοί θολολόγοι,
καθοδηγοῦσε τά πνευματικά του παιδιά στήν ἀγωνιστική ἐγκράτεια, στήν
ἁγνότητα-καθαρότητα καί στήν χαλιναγώγηση τῆς κάθε σαρκικῆς
ἡδονῆς-εὐχαρίστησης, τόσο μέ τήν διδασκαλία του, ὅσο καί μέ τό
παράδειγμά του. Χαρακτηριστικό ἀγωνιστικό παράδειγμα τοῦ Ὁσίου, στό
ὁποῖο φαίνεται ξεκάθαρα ἡ ἔντονη προσπάθειά του γιά τήν καταπολέμηση τῆς
ἡδονῆς πού προκαλεῖται μέ τό φαγητό, εἶναι τό ἀκόλουθο, ὅπως μοῦ τό
ἀποκάλυψε πνευματικό του παιδί στό Ἅγιον Ὄρος: Γιά πολλές ἡμέρες
ἔτρωγε τόσο αὐτός, ὅσο καί οἱ συνασκητές του, συνεχῶς τό ἴδιο φαγητό,
ἔτσι ὥστε νά δαμάσουν τήν λαιμαργία-φιληδονία. Ἔτρωγαν μέχρι σημείου πού
δέν μποροῦσαν πλέον νά φάγουν ἄλλο, λόγῳ τῆς φυσικῆς ἀνθρώπινης
ἀδυναμίας.
Ὁ Ἅγιος Πορφύριος δίδασκε ὅτι μέ τόν ἔρωτα γιά τήν ἐγκράτεια, ὁ ὁποῖος καλλιεργεῖται ἀπό ἀγάπη γιά τόν Χριστό, κατά τό τοῦ Ἁγ. Ἀπ. Παύλου: «ταλαιπωρῶ τό σῶμα μου καί τοῦ συμπεριφέρομαι ὡς δοῦλο, μήπως ἐνῶ κήρυξα σέ ἄλλους ὁ ἴδιος φανῶ ἀδόκιμος»[1], μεταστοιχειώνεται τό ὑλῶδες (γήϊνο, ὑλικό) τῆς σάρκας πρός τήν ἀκρώρεια (ἀκρότητα, κορυφή) τῆς ἀπάθειας. Δηλαδή, ἡ μεγάλη ἀγάπη γιά τήν ἐγκράτεια ὁδηγεῖ στήν κορυφή τῆς ἀπάθειας.
«Προχθές», διηγεῖται ὁ Ὅσιος Πορφύριος, «ἦλθε ἐδῶ ἕνας καί μοῦ λέει:
- Ἐσύ ὑποστηρίζεις τίς θεωρίες τοῦ τάδε (δέν συγκράτησα τό ὄνομά του) περί ἀπολαύσεως τῶν ἀνθρωπίνων ἡδονῶν καί τοῦ ἔρωτος[2];
Τοῦ λέγω: