Άγιος Αλέξανδρος Schmorell, ένας Νεομάρτυς κατά του ναζιστικού ολοκληρωτισμού

Άγιος Αλέξανδρος Schmorell
ένας Νεομάρτυς
κατά του Ναζιστικού ολοκληρωτισμού

Έχει παρατηρηθεί ότι πάρα πολλοί πολέμιοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας, βάλλουν κατ’ αυτής με αθεμελίωτες κατηγορίες. Δηλαδή κατηγορίες και μομφές αναπόδεικτες, που εκστομίζονται και κατασκευάζονται μόνο και μόνο για να σπιλωθεί το ηθικό ανάστημα της Εκκλησίας.

Ήδη από την σχολική, την μαθητική αλλά κυρίως την φοιτητική περίοδο, ιδιαίτερα κατά τα τέλη του εικοστού αιώνος, πολλά τέτοια «ζητήματα» που απασχολούσαν τους ανθρώπους, εύκολα γίνονταν αντικείμενο κακεντρεχούς προπαγάνδας με ευτελείς στόχους. Ένας από αυτούς ήταν να αμαυρωθεί η ιστορικά τεκμηριωμένη παρουσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας στο διάβα των αιώνων. Και εδώ ακολουθείται το παράδειγμα των αιρετικών. Απομονώνουν ένα «συμβάν», του προσδίδουν τις διαστάσεις που επιθυμούν αλλοιώνοντάς το και μετά το εντάσσουν σε έναν κανόνα γενίκευσης. Έτσι υποτίθεται ότι θεμελιώνουν υποδείγματα γενικής ισχύος. Μία από τις σαθρές και αναπόδεικτες κατηγορίες, που μετά λύσσας υιοθετούν οι πολέμιοι της Εκκλησίας μας, είναι και αυτή: «Η Ορθόδοξη Εκκλησία συνεργάστηκε με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα»! Αποσιωπούν ή σκόπιμα αγνοούν ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία μας όχι μόνον αντετάχθη σε κάθε μορφής ολοκληρωτισμό, αλλά και ανέδειξε Αγίους με την σθεναρή της αυτήν στάση. Και ναι μεν στην περίπτωση του Σταλινικού ολοκληρωτισμού, οι περισσότεροι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, γνωρίζουν λαμπρά παραδείγματα Αγίων, Νεομαρτύρων και Ιερέων, που έδωσαν μαρτυρία αγωνιστικού πνευματικού ήθους κατά τόν εικοστό αιώνα. Στην χώρα μας, είναι γνωστή η περίπτωση του «από Τραπεζούντος» Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρύσανθου, ο οποίος κατά την άνοιξη του 1941 αντέταξε το σθεναρό του φρόνημα στις κατοχικές Αρχές των Γερμανών, όταν αρνήθηκε να ορκίσει την διορισμένη κυβέρνηση Τσολάκογλου. Σχεδόν ποτέ δεν αναφέρονται στο ζήτημα αυτό οι πολέμιοι της Εκκλησίας.

Εκείνο όμως, πιστεύω, που δεν έχει καταστεί γνωστό, είναι ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, έχει αναδείξει Αγίους που μαρτύρησαν κατά του Ναζισμού.
Ένας από αυτούς είναι ο Άγιος Αλέξανδρος Schmorell, ο οποίος μάλιστα ήταν Γερμανός και μαρτύρησε τον Ιούλιο του 1943.

Ο Αλέξανδρος Schmorell είχε γεννηθεί στην Ρωσία το 1917 από Ρωσίδα μητέρα και Γερμανό πατέρα. Ο πατέρας του ο Hugo Schmorell ήταν γιατρός και είχε σπουδάσει στην Ρωσία κατά την προεπαναστατική περίοδο. Ο παππούς του Αλεξάνδρου από την πλευρά της μητέρας του, Nataliya Vvedenskaya, ήταν ιερέας της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το 1918 η μητέρα του Αλεξάνδρου πέθανε από τύφο και δύο χρόνια αργότερα ο Hugo Schmorell νυμφεύθηκε την Γερμανίδα Elisabeth Hoffman που ήταν ρωμαιοκαθολική. Το 1921 για να αποφευχθούν οι διώξεις που ασκούσαν απηνώς οι Μπολσεβίκοι, η οικογένεια Schmorell κατέφυγε και εγκαταστάθηκε στο Μόναχο. Μαζί τους είχαν παραλάβει και την «παραμάνα» του Αλέξανδρου, Θεοδοσία Lapschina. Αυτή ήταν που έδωσε Ορθόδοξη Χριστιανική αγωγή στον μικρό Αλέξανδρο, έστω και εάν η μητριά του στα δύο παιδιά της, που γεννήθηκαν στο Μόναχο, έδωσε ρωμαιοκαθολική αγωγή. Ο Αλέξανδρος από πολύ μικρή ηλικία αγάπησε την Ορθοδοξία και μάλιστα παρότρυνε την μητριά του καθώς και τα ετεροθαλή αδέλφια του να παρακολουθήσουν μαθήματα σε Ορθόδοξο Κατηχητικό Σχολείο στο Μόναχο. Αγαπούσε με έμφαση την Ορθόδοξη Εκκλησία και παρακολουθούσε κάθε Κυριακή την Θεία Λειτουργία. Ο Αλέξανδρος Schmorell ήταν ένας πιστός Χριστιανός, πλήρως συνειδητοποιημένος και με ευαίσθητη συνείδηση. Ένα χρόνο μετά την έκρηξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σπούδαζε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου Ludwig-Maximilian Universitat.

Υποχρεωτικά κατετάγη στον Γερμανικό Στρατό και εστάλη στο Ανατολικό Μέτωπο. Υπηρετούσε ως βοηθός στρατιωτικού ιατρού. Ο Αλέξανδρος κατ’ επανάληψιν δήλωνε ότι του ήταν αδύνατον να πυροβολεί και να σκοτώνει είτε Ρώσο είτε Γερμανό. Ήταν κάτι που ήταν αντίθετο στην Χριστιανική του αγωγή. Υπηρέτησε αποκλειστικά ως στρατιωτικός ιατρός και έτσι ήλθε σε επαφή με τον ανθρώπινο πόνο και μάλιστα βοηθούσε στην περίθαλψη (εκτός των Γερμανών) και Ρώσων αιχμαλώτων που είχαν τραυματισθεί. Μετά από λίγο χρονικό διάστημα μετατέθηκε στο Μόναχο κατά τον Οκτώβριο του 1942.

Ο Αλέξανδρος με μερικούς του φίλους από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου όπου σπούδαζε Ιατρική, ίδρυσε μια μυστική αντιναζιστική οργάνωση με ειρηνικό χαρακτήρα, είχε τον τίτλο «Λευκό Ρόδο». Μπορεί να πει κανείς μετά βεβαιότητος ότι το «Λευκό Ρόδο» ήταν ίσως η πιο σπουδαία μορφή αντίστασης κατά του ναζιστικού ολοκληρωτικού καθεστώτος του Χίτλερ, μέσα στην Γερμανία. Είναι χαρακτηριστικό ότι το «Λευκό Ρόδο» δεν προέβαινε σε καμιάν απολύτως βίαιη δραστηριότητα και αποσκοπούσε μόνο στην εκτύπωση και κυκλοφόρηση ενημερωτικών φυλλαδίων που ενημέρωναν τον Γερμανικό λαό για τα εγκλήματα που διέπραττε το ναζιστικό καθεστώς. Μάλιστα τα συνέδεε με την σατανική φύση τόσο της ναζιστικής ιδεολογίας όσο και με την αντιχριστιανική του υστερία. Ψυχή και έμπνευση του «Λευκού Ρόδου» ήταν ο Αλέξανδρος. Αυτός συνέτασσε τα κείμενα των αντικαθεστωτικών φυλλαδίων. Και μόνον αυτό το τόλμημα, κάτω υπό τρομερές συνθήκες απόλυτου τρόμου και ειδεχθούς ζόφου, συνιστά πράξη απαράμιλλης γενναιότητος. Το «Λευκό Ρόδο» πρόλαβε και εκτύπωσε έξι ενημερωτικά φυλλάδια. Κατά την διάρκεια της διανομής του έκτου φυλλαδίου (24 Φεβρουαρίου 1943) η Γκεστάπο συνέλαβε τα μέλη της αντιστασιακής ομάδας. Τελικά καταδικάσθηκε εις θάνατο τον Απρίλιο του 1943 και εκτελέσθηκε δι’ αποκεφαλισμού στις 13 Ιουλίου 1943.

Έχει ιδιαίτερη αξία να σταχυολογηθούν κάποια αποσπάσματα από τα κείμενα του Αλεξάνδρου στα κείμενα που εκυκλοφορήθησαν.
(Απόσπασμα από την τέταρτη προκήρυξη)

«Κάθε λέξη από το στόμα του Χίτλερ είναι ένα ψέμα. Όταν μιλά για ειρήνη, εννοεί τον πόλεμο και όταν κατά τρόπο βλάσφημο χρησιμοποιεί το όνομα του Παντοδύναμου, εννοεί τη δύναμη του κακού, τον εκπεσόντα άγγελο, το Σατανά. Το στόμα του είναι το δύσοσμο στόμιο της Κολάσεως και η ισχύς του εκ βάθρων καταραμένη.

Είναι αλήθεια ότι πρέπει να αγωνιστούμε κατά του εθνικοσοσιαλιστικού τρομοκρατικού κράτους με ορθολογικά μέσα. Όμως, οποιοσδήποτε εξακολουθεί να αμφισβητεί την πραγματικότητα, την ύπαρξη δαιμονικών δυνάμεων, θα έχει αποτύχει σε μεγάλο βαθμό να αντιληφθεί τη μεταφυσική διάσταση αυτού του πολέμου. Πίσω από τα συγκεκριμένα, ορατά περιστατικά, πίσω από όλες τις αντικειμενικές και λογικές διαπιστώσεις, βρίσκουμε το υπερλόγο στοιχείο: Τον αγώνα ενάντια στο δαίμονα, ενάντια στους υπηρέτες του Αντιχρίστου.

Παντού και πάντοτε, οι δαίμονες παραμόνευαν στο σκοτάδι, περιμένοντας τη στιγμή που ο άνθρωπος είναι αδύναμος: όταν με τη δική του βούληση εγκαταλείπει τη θέση του στην τάξη της Δημιουργίας, όπως δημιουργήθηκε γι’ αυτόν από το Θεό εν ελευθερία –όταν υποχωρεί στη δύναμη του κακού και αποχωρίζεται από τις άνωθεν δυνάμεις– κι αφού θεληματικά κάνει το πρώτο βήμα, οδηγείται ολοένα στο επόμενο με ραγδαία επιταχυνόμενο ρυθμό.

Παντού και σε όλους τους καιρούς της μεγαλύτερης κρίσης, έχουν εμφανισθεί άνθρωποι, προφήτες και άγιοι, που αγαπάνε την ελευθερία τους, κήρυξαν τον Μοναδικό Θεό, και με τη βοήθειά Του οδήγησαν το λαό στην αντιστροφή της πτωτικής του πορείας.

Ο άνθρωπος είναι, βέβαια, ελεύθερος, αλλά χωρίς τον αληθινό Θεό είναι ανυπεράσπιστος ενάντια στο κακό. Είναι σαν καράβι χωρίς πηδάλιο, στο έλεος της θύελλας, σαν μικρό παιδί χωρίς τη μητέρα του, σαν σύννεφο που διαλύεται στον αέρα. Και σε ρωτάω, σαν Χριστιανό που αγωνίζεσαι για τη διαφύλαξη του πιο πολύτιμου θησαυρού σου, μήπως διστάζεις, μήπως ξεπέφτεις στη δολιότητα, τον υπολογισμό και την αναβλητικότητα, με την ελπίδα ότι κάποιος άλλος θα σηκώσει το χέρι για να σε υπερασπίσει; Δεν σου έδωσε ο Θεός τη δύναμη και τη θέληση να αγωνιστείς; Πρέπει να χτυπήσουμε το κακό εκεί που είναι πιο δυνατό, και είναι πιο δυνατό στην εξουσία του Χίτλερ».

(Απόσπασμα από την δεύτερη προκήρυξη)
«Γιατί σας τα λέμε όλα αυτά, αφού τα ξέρετε πολύ καλά, κι αν όχι τα συγκεκριμένα, άλλα, το ίδιο σοβαρά εγκλήματα που διέπραξε αυτή η τρομακτική συμμορία υπανθρώπων;»

«Ο κάθε άνθρωπος επιθυμεί να απαλλαγεί από μια τέτοιου είδους ενοχή, και ο καθένας ακολουθεί το δρόμο του με την πιο ήρεμη και ήσυχη συνείδηση. Όμως, δεν μπορεί να απαλλαγεί: είναι ένοχος, ένοχος, ένοχος! Δεν είναι, όμως, αργά, να απαλλαγούμε από αυτή την εξόχως κατακριτέα και υπόλογη για όλες τις πλάνες κυβέρνηση, για να απαλλαγούμε από ακόμη μεγαλύτερη ενοχή…»

«Ποτέ μη ξεχνάτε το Θεό!…»

Στην τελευταία του επιστολή προς τους οικείους του έγραφε μεταξύ των άλλων:
«Με τη θέληση του Θεού, η επίγεια ζωή μου θα κλείσει, προκειμένου να μεταβώ σε μίαν άλλη, που ποτέ δεν θα τελειώσει, όπου όλοι μας θα συναντηθούμε… Δυστυχώς, το χτύπημα αυτό θα είναι πιο σκληρό για σας παρά για μένα, γιατί φεύγω με τη βεβαιότητα ότι υπηρέτησα την αλήθεια. Αυτό με αφήνει με ήσυχη τη συνείδηση, παρά το γεγονός ότι είναι κοντά η ώρα του θανάτου.
Και συνεχίζει

«Πρόσφατα διάβασα κάτι σ’ ένα πολύ καλό και με πολλά νοήματα βιβλίο, που ταιριάζει σε όλους εσάς: «Όσο μεγαλύτερη είναι η τραγωδία της ζωής, τόσο πιο δυνατή πρέπει να είναι η πίστη μας, όσο πιο καταδικασμένοι μοιάζουμε, με τόση μεγαλύτερη εμπιστοσύνη πρέπει να αφήνουμε τις ψυχές μας στα χέρια του Θεού Πατέρα.» Έγραφε ο Αββάς Θεόδωρος από το Βυζάντιο, [Θεόδωρος ο Στουδίτης] «Για το λόγο αυτό ευχαρίστησα το Θεό για τις δοκιμασίες μου, και άφησα τον εαυτό μου εντελώς στις ανεξερεύνητες βουλές της Προνοίας Του…»

Αυτό είναι το πνευματικό ηθικό ανάστημα αλλά και το απαράμιλλο σθένος του Αγίου Αλεξάνδρου Schmorell. Είναι δύσκολο στον εικοστό αιώνα να βρει κάποιος τέτοιες μορφές πνευματικής αντίστασης αλλά και ηθικής ανδρείας, που δεν μετακυλίουν σε πράξεις βίας. Μόνον το ήθος της Αγιότητος αναδεικνύει τέτοιες μορφές. Η Αγιοκατάταξη του Αλεξάνδρου έγινε από την Ρωσική Ορθόδοξη
Εκκλησία και η μνήμη του τιμάται στις 13 Ιουλίου.

Βασίλης Μακρής
Μεταλλειολόγος

Περιοδικό ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ
Μηνιαία Έκδοση Ι. Ναού ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΕΥΚΑΚΙΩΝ Αθηνών

Έτος ΙΓ’ Ιούνιος-Ιούλιος 2014
Αρ. Τεύχους 142