Κυριακή 22 Απριλίου 2018

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΜΥΡΟΦΟΡΩΝ

Του Πρωτοσυγκέλλου της Ι. Μ. Φωκίδος, Γέροντος Νεκταρίου Μουλατσιώτη


Το μήνυμα των λόγων του αγγέλου «είπατε τοις Μαθηταίς αυτού και τω Πέτρω»

Αγαπητοί μου αδελφοί, ο Χριστός ανέστη.
Για σαράντα ημέρες η αγία μας Εκκλησία καλεί όλους εμάς που πιστέψαμε στην Ανάσταση του Ιησού Χριστού να το διαλαλούμε παντού έως τα πέρατα της οικουμένης ότι ο Χριστός ανέστη. Διότι υπάρχουν και σήμερα άνθρωποι πολέμιοι του Χριστιανισμού που προσπαθούν με «χίλιους δύο» τρόπους να πείσουν τους λαούς και την ανθρωπότητα ολόκληρη ότι ο Χριστός δεν αναστήθηκε. Οπότε όλα όσα δίδαξε ήταν ένα μεγάλο ψέμα. Να μας πείσουν ότι η διδασκαλία Του ήταν μια φιλοσοφία, σαν αυτές του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Κάρολου Μαρξ και άλλων φιλοσόφων παλαιών και σύγχρονων, χωρίς ουσιώδη όμως αποτελέσματα. 


Λένε οι άπιστοι που περιφρονούν τον Χριστό, ότι κανείς τελικά δεν μπόρεσε και δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο και την επικρατούσα κατάσταση. Μόνο ο Θεός θα μπορούσε να αλλάξει τα πάντα λένε, αλλά κι αυτός είναι τελικά ανύπαρκτος!!! Προς τι λοιπόν ακολουθείτε άνθρωποι τον Ιησού Χριστό; Ένας καλός φιλόσοφος ήταν κι αυτός, που ήλθε και δίδαξε, πρόσφερε ό,τι μπόρεσε και μετά ακολούθησε τον δρόμο και την μοίρα όλων των ανθρώπων που είναι ο θάνατος.

Σάββατο 21 Απριλίου 2018

Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος: Το μάθημα των Θρησκευτικών και η Εκκλησία



Τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν καὶ ἡ Ἐκκλησία
Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου
Μετά την πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ για το μάθημα των Θρησκευτικών, γίνεται πάλι συζήτηση, η οποία βέβαια δεν είχε κλείσει από πλευράς Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, αλλά και από πλευράς πολλών θεολόγων, που διδάσκουν το μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία. Το θέμα αυτό είναι πολύπλευρο. Στην παρούσα φάση τρία σημεία είναι ενδιαφέροντα. Το πρώτο σημείο, ότι, όπως έχω τονίσει επανειλημμένως, υπάρχουν δύο προγράμματα διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών. Το πρώτο, το λεγόμενο Αναλυτικό Πρόγραμμα, ίσχυε μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 και στηριζόταν στην αναλυτική μέθοδο από πλευράς μεθοδολογικής, ιστορικής και γνωσιολογικής. Το πρόγραμμα αυτό δεν ήταν κατηχητικό και ομολογιακό, όπως δυστυχώς λεγόταν, αλλά γνωσιολογικό, πολιτιστικό και θρησκειολογικό. Το δεύτερο πρόγραμμα ισχύει από τον Σεπτέμβριο του 2016 και μετά, ονομάζεται Πρόγραμμα Σπουδών και στην πραγματικότητα καταργεί την αναλυτική μέθοδο, εισάγει την θεματική και κάνει το μάθημα περισσότερο πολυθρησκειακό και συγκρητιστικό.

Ἅγιος Παΐσιος Ἁγιορείτης: «Ὁ εὐκολότερος τρόπος γιά νά σωθοῦμε, εἶναι ἡ ἀγάπη καί ἡ ταπείνωση»


 Άγιος Παΐσιος Αγιορείτης
“Η ταπείνωση έχει μεγάλη δύναμη και διαλύει τον διάβολο. Είναι το πιο δυνατό σoκ για τον διάβολο. Όπου υπάρχει ταπείνωση, δεν έχει θέση ο διάβολος. Και όπου δεν υπάρχει διάβολος, επόμενο είναι να μην υπάρχουν πειρασμοί.
Μια φορά ένας ασκητής ζόρισε ένα ταγκαλάκι να πή το “Άγιος ο Θεός…” Είπε το ταγκαλάκι “Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος”, “ελέησον ημάς” δεν έλεγε. Πές: “ελέησον ημάς”! Τίποτε! Αν το έλεγε, θα γινόταν Άγγελος.
Όλα τα λέει το ταγκαλάκι, το “ελέησόν με” δεν το λέει, γιατί χρειάζεται ταπείνωση. Το “ελέησον με” έχει ταπείνωση, και δέχεται η ψυχή το μεγάλο έλεος του Θεού που ζητάει.

Ἁγιοπατερικό Προσευχητάριο: Βόησον πρός τόν Κύριον


 Ἁγίου Ἰσαάκ τοῦ Σύρου

Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, ὅστις ἔκλαυσας ἐπί Λαζάρῳ, καί ἔχυσας δάκρυα λύπης καί συμπαθείας ἐπάνω εἰς αὐτόν, δέξαι τά τῆς πικρίας μου δάκρυα· 
ἰάτρευσον διά τῶν ἁγίων σου παθημάτων τά πάθη μου· 
θεράπευσον διά τῶν πληγῶν σου τάς ψυχικάς μου πληγάς· 
διά τοῦ τιμίου σου αἵματος καθάρισόν μου τό αἷμα, καί ἕνωσον τήν εὐωδίαν τοῦ ζωοποιοῦ σου σώματος τῷ σώματί μου· 
 
ἡ χολή, τήν ὁποίαν παρά τῶν ἐχθρῶν ἐποτίσθης, ἄς γλυκάνῃ τήν ψυχήν μου ἀπό τήν πικρίαν, τήν ὁποίαν ὁ ἀντίδικός μου διάβολος μ’ ἐπότισε·
 
τό πανάγιόν σου σῶμα, τό ὁποῖον ἐτανύσθη ἐπί τοῦ σταυροῦ, ἄς ἀναπτερώσῃ πρός σέ τόν νοῦν μου, ὅστις ἐσύρθη κάτω ὑπό τῶν δαιμόνων·
 
ἡ παναγία σου κεφαλή, τήν ὁποίαν ἔκλινας ἐπί τοῦ σταυροῦ, ἄς ὑψώσῃ τήν κεφαλήν μου, τήν περιϋβρισθεῖσαν ὑπό τῶν ἀντιπάλων δαιμόνων·
 
αἱ πανάγιαί σου χεῖρες, αἱ καθηλωθεῖσαι ὑπό τῶν παρανόμων ἐν τῷ σταυρῷ, ἄς μέ ἀναβιβάσωσι πρός σε ἐκ τοῦ χάσματος τῆς ἀπωλείας,
 
καθώς ὑπεσχέθη τό πανάγιόν σου στόμα·
 
τό πρόσωπόν σου, τό δεξάμενον ῥαπίσματα καί ἐμπτύσματα ὑπό τῶν καταράτων Ἰουδαίων, ἄς μοῦ λαμπρύνῃ τό πρόσωπον,
 
τό ὁποῖον ἐμολύνθη ἀπό τάς ἁμαρτίας·
 
ἡ ψυχή σου, τήν ὁποίαν ἐπί τοῦ σταυροῦ ὑπάρχων, παρέδωκας εἰς τόν πατέρα σου, ἄς μέ ὁδηγήσῃ πρός σέ διά τῆς χάριτός σου·
 
δέν ἔχω καρδίαν θλιβομένην πρός ἀναζήτησίν σου,
 
δεν ἔχω μετάνοιαν,
 
δέν ἔχω κατάνυξιν,
 
οὐδέ δάκρυα, τά ὁποῖα ἐπαναφέρουσι τά τέκνα είς τήν ἰδίαν αὐτῶν πατρίδα.
 
Δεν ἔχω, δέσποτα, δάκρυον παρακλητικόν·
 
ἐσκοτίσθη ὁ νοῦ μου ἀπό τήν ματαιότητα τοῦ κόσμου, καί δέν δύναται ν’ ἀτενίσῃ πρός σέ μετά πόνου·
 
ἐψυχράνθη ἡ καρδία μου ἀπό τό πλῆθος τῶν πειρασμῶν, καί δέν δύναται νά θερμανθῇ διά τῶν δακρύων τῆς πρός σέ ἀγάπης.
 
Ἀλλά σύ, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός μου, ὁ θησαυρός τῶν ἀγαθῶν,
 
δώρησαί μοι τελείαν μετάνοια, καί καρδίαν ἐπίπονον, ἵνα ὁλοψύχως ἐξέλθω εἰς ἀναζήτησίν σου·
 
διότι ἄνευ σοῦ θέλω ἀποξενωθῆ ἀπό παντός ἀγαθοῦ.
 
Χάρισαί μοι λοιπόν, ὦ ἀγαθέ, τήν χάριν σου·
 
ὁ πατήρ, ὅστις σ’ ἐγέννησεν ἐκ τῶν κόλπων αὐτοῦ ἀχρόνως καί ἀϊδίως, ἄς ἀνανεώσῃ εἰς ἐμέ τάς μορφάς τῆς εἰκόνος σου·
 
σ’ ἐγκατέλιπον, μή μ’ ἐγκαταλείπῃς·
 
ἐχωρίσθην ἀπό σοῦ, ἔξελθε εἰς ἀναζήτησίν μου,
 
καί εὑρών εἰσάγαγέ με εἰς τάς νομάς σου,
 
καί συναρίθμησόν με μετά τῶν προβάτων τῆς ἐκλεκτῆς σου ποίμνης,
 
καί διάθρεψόν με μετ’ αὐτῶν ἐκ τῆς χλόης τῶν θείων σου μυστηρίων, τῶν ὁποίων ὑπάρχει κατοικητήριον ἡ καθαρά καρδία,
 
εἰς τήν ὁποίαν ἀναφαίνεται ἡ ἔλλαμψις τῶν ἀποκαλύψεών σου,
 
ἡ ὁποία ἔλλαμψις εἶναι παρηγορία καί ἀναψυχή τῶν κοπιόντων διά σέ ἐν θλίψεσι καί διαφόροις ἀτιμίαις·
 
τῆς ὁποίας ἐλλάμψεως εἴθε ν’ ἀξιωθῶμεν καί ἡμεῖς διά τῆς χάριτος καί φιλανθρωπίας σου,
 
τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰς τους αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ἀμήν.
https://paraklisi.blogspot.gr/2018/04/blog-post_751.html#more

Η Ανάσταση που άργησε…


Μεγάλο Σάββατο βράδυ. Ο Γέροντας, λαμπροφορεμένος, υποδεχόταν τον κόσμο και έ­παιρνε τις λειτουργίες. Είχε ετοιμάσει τα καντή­λια από νωρίς. Έτοιμα όλα, σβηστά. Άρχισε το «Ευλογητός», πήρε καιρό μέσα στά μαύρα του τα ράσα, με τους βοστρύχους των μαλλιών και των γενειών του να λάμπουν.

Σοβαρός-σοβαρός. Ανοι­γόκλεινε την πόρτα, παραπατούσε, αλλά έτρεχε κιόλας, προσκυνούσε τις Δεσποτικές εικόνες, τον θρόνο, έμπαινε στο Ιερό, έπαιρνε τις λειτουργί­ες, ψέλναμε τον Κανόνα «Κύματι θαλάσσης». Δεν είχε ο Γέροντας χρόνο κοσμικό, είχε χρόνο λει­τουργικό. Μαζευόταν ο κόσμος, πολύς κόσμος. Χριστιανοί, που τον αγαπούσαν, αλλά και άλλοι από την γειτονιά δρασκέλιζαν την μάντρα, σκύβον­τας από το μικρό πορτάκι, άρρωστοι, νοσοκόμες, γιατροί. Καθυστερούσε ο Γέροντας. Σβηστά τα φώτα. Ψέλναμε, ξαναψέλναμε, δεν έβγαινε να πη το «Δεῦτε, λάβετε φῶς».


Έφευγα από το ψαλτήρι, να πάω στο Ιερό, μου έλεγε:
«Ξέρω, ξέρω». Αδημο­νία. Οι άλλες εκκλησίες σήμαναν ήδη Ανάσταση, βαρελότα πέφτανε κι αυτός δεν έβγαινε.
«Ξέρω, ξέ­ρω», μου λέει.»Όποιος θέλει να φύγη. Δέν μπορεί. Ας τους βάλουμε στην εκκλησία, τά προβατάκια του Χριστού μας, Βαγγέλη. Μέσα στην κιβωτό είναι μιά φορά τόν χρόνο. Ας καθυστερήσουν. Ψάλλε εσύ, ψάλλε».
«Τά είπα, Γέροντα, πάλι καί πάλι».

Τέλος πάντων, βγήκε. Άλλο πανηγύρι. ‘Εκουνούσε την λαμπάδα γελώντας,
βλέποντας το φως. «Επεφταν οι Χριστιανοί κι εκείνος εκουνούσε την λαμπάδα του. Πήραν το φως, διαδόθηκε παντού, έξω στις αυλές. Ψέλναμε: «Την Ἀνάστασίν Σου, Χριστέ Σωτήρ». Βγήκαμε, καθυστερούσε, χαιρε­τούσε, ευλογούσε, σταύρωνε. Ανέβηκε σ’ ένα πε­ζούλι, απέναντι από τον ναό, και πήγαινε πέρα-δώθε. Γελούσε, έλαμπε το πρόσωπο του, σωστό παιδί. Ό κόσμος περίμενε το Εύαγγέλιο.

Σάββατο 7 Απριλίου 2018

Το Πασχαλινό μήνυμα του Μητροπολίτου Γορτύνης και Αρκαδίας κ.κ. Μακαρίου


† Μ Α Κ Α Ρ Ι Ο Σ
ΧΑΡΙΤΙ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΓΟΡΤΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ
Πρός τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες καί τόν εὐσεβῆ Λαό

τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
Ἐγκύκλιος Ἁγίου Πάσχα 2018
       Ἀγαπητοί μου,
Τίς ἡμέρες αὐτές, ἀκούσαμε ἀπό τό Εὐαγγέλιο ὅτι κατά τή Σταύρωση τοῦ Χριστοῦ, ἐκεῖνοι πού περνοῦσαν ἀπό τόν τόπο τοῦ μαρτυρίου Του, βλαστημοῦσαν καί Τοῦ ἔλεγαν: «…Ἐάν πράγματι εἶσαι υἱός τοῦ Θεοῦ, κατέβα ἀπό τόν σταυρό…», (Ματθ. 27, 40). Ἄλλοι δέ, ἐμπαίζοντάς Τον ἔλεγαν εἰρωνικά: «…ἄς κατέβει ἀπό τόν σταυρό καί θά πιστέψουμε σέ αὐτόν…», (Ματθ. 27, 42).
Τί βλέπουμε νά κρύβεται κάτω ἀπό τή φράση τους: «…κατέβα ἀπό τόν σταυρό…»; Κρύβεται ἡ ἰδέα ἑνός θεοῦ πού γιά νά γινόταν πιστευτός ἔπρεπε νά ὑπακούσει στίς ἀπαιτήσεις καί τίς ἐπιθυμίες τους. Γιά νά πιστέψουν ἔθεταν ὡς προϋπόθεση τοῦ θαύματος τό ἀντάλλαγμα. Τί βλέπουμε ἐδῶ; Μία πίστη ἡ ὁποία ζητᾶ δοσοληψία μέ τόν Θεό, δηλαδή: «δῶσε μου νά σοῦ δώσω».
Δέν ἦταν δέ μόνο αὐτοί, ἦταν καί ὁρισμένοι, πρίν τό Πάθος, οἱ ὁποῖοι βρίσκονταν σέ μία σύγχυση γιά τό ποιός ἦταν ὁ Χριστός. Αὐτό φαίνεται ἀπό τίς ἀπαντήσεις τῶν Μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ, ὅταν τούς ρώτησε: «…ποιός λένε οἱ ὄχλοι ὅτι εἶμαι; …», (Λουκ. 9,18) καί ἀκοῦστε τήν ἀπάντηση: «…λένε, ὅτι εἶσαι ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, ἄλλοι ὅτι εἶσαι ὁ Ἠλίας, ἄλλοι δέ ὅτι εἶσαι κάποιος ἀπό τούς παλαιούς προφῆτες πού ἀναστήθηκε…», (Λουκ. 9,19).

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ 8/4/2018

Του Πρωτοσυγκέλλου της Ι.Μ. Φωκίδος, Γέροντος Νεκταρίου Μουλατσιώτη


Πάσχα σημαίνει Διάβαση - Πέρασμα
Ο Χριστός Ανέστη αδελφοί μου.
Ο Μεσσίας αναστήθηκε, αν και ήταν νεκρός μέσα στον τάφο για τρείς ημέρες. Ο Εβραϊκός λαός έχοντας ως οδηγό του τον Μωυσή διάβηκε την Ερυθρά θάλασσα και την πέρασε χωρίς να βραχεί γλιτώνοντας από τον σκληρό δυνάστη της Αιγύπτου τον Φαραώ. Έτσι κι εμείς σήμερα μετά την απομάκρυνσή μας από τον Παράδεισο, είχαμε εισέλθει στη χώρα της σκιάς και του θανάτου. Εκεί όπου ο διάβολος ως νοητός δυνάστης και Φαραώ βασάνιζε και σκλάβωνε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη.
Ήλθε όμως ο Μεσσίας, ήλθε ο Χριστός, ο Εκλεκτός του Θεού, που ως άλλος Μωυσής άρπαξε τον λαό του Θεού από την χώρα του θανάτου και τον πέρασε στη χώρα της Ζωής. Από τη χώρα του σκότους στη χώρα του Φωτός.
Σήμερα τα βάσανα των παιδιών του Θεού τέλειωσαν. Σήμερα ως νέος λαός Ισραήλ διαβήκαμε από την θλίψη στο χώρο της Χαράς, της Ευτυχίας και του Φωτός. Σήμερα περάσαμε από την φθορά στην αφθαρσία. Τέλος ο πόνος, τέλος η θλίψη, τέλος η σκλαβιά, τα βάσανα και τα μαρτύρια. Σήμερα ο Χριστός άνοιξε για όλους μας ξανά την πόρτα του Παραδείσου.
Ο Μεσσίας, ο Χριστός, νίκησε τον θάνατο και καταπάτησε τον δυνάστη διάβολο. Σήμερα οι χριστιανοί ζούμε το δικό μας Πάσχα. Το πέρασμα και την διάβαση της ψυχής μας από την θλίψη στη χαρά, από την πτώση στην ανάσταση. Σήμερα γιορτάζουμε την δική μας πνευματική ανάσταση, την επιστροφή μας στον Παράδεισο. Όπως ο άσωτος υιός, έτσι κι εμείς σήμερα επιστρέφουμε στην αγκαλιά του Θεού Πατέρα μας. Νεκρός ήμουν και αναστήθηκα. Σήμερα δεν γιορτάζω το εβραϊκό Πάσχα, που ήταν το πέρασμα και η διάβαση της Ερυθράς θαλάσσης, αλλά γιορτάζω για το δικό μου πέρασμα, την δική μου διάβαση.

Παρασκευή 6 Απριλίου 2018

Γιατί φοβόμαστε τον θάνατο;


Η ορθόδοξη πατερική διδασκαλία
Ο θάνατος είναι το μοναδικό βέβαιο γεγονός στη ζωή του ανθρώπου.

Αν και πάρα πολλοί άνθρωποι έζησαν χωρίς να το σκέφτονται, σαν να ήταν αθάνατοι επάνω σε τούτη την γη, ωστόσο όλοι τους ήπιαν το πικρό ποτήρι του θανάτου.

Αυτή την πραγματικότητα απεικονίζει και ο λαός στην περίφημη μονομαχία του Διγενή Ακρίτα με τον Χάρο, τον οποίο ο ανίκητος ήρωας δεν κατάφερε να νικήσει, όπως και σε πολλές ακόμη παραδόσεις.

Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι:

Γιατί φοβόμαστε τον θάνατο;

Την απάντηση σε αυτή την ερώτηση μάς δίνει ο μεγάλος ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής όσιος Ιωάννης της Κλίμακος, που η Εκκλησία μας τίμησε χθες, Δ΄ Κυριακή των Νηστειών.

Σύμφωνα με αυτόν, υπάρχουν δύο είδη φόβου του θανάτου.

Ο ένας είναι ο φυσικός φόβος του θανάτου, που προέρχεται από την παρακοή του Αδάμ.

Αγιος Ιωάννης Χρυσόστομος: «Δώστε στα παιδιά σας χριστιανική μόρφωση»

Όπως δεν θα μπορέσουμε να δικαιολογηθούμε για τα προσωπικά μας αμαρτήματα, το ίδιο και γι’ αυτά των παιδιών μας.

Και είναι λογικό. Γιατί αν η κακία ήταν έμφυτη, θα υπήρχε δικαιολογία. Είναι γνωστό, όμως, ότι με τη θέληση μας ακολουθούμε είτε το δρό­μο της αμαρτίας είτε το δρόμο της αρετής.

Πώς θα δι­καιολογηθεί επομένως ο γονιός, που άφησε το πιο αγαπημένο του πλάσμα, το παιδί του, να παραστρατίσει;


Αν τα παιδιά ανατραφούν με καλές συνήθειες, δύ­σκολα αλλάζουν συμπεριφορά όταν μεγαλώσουν. Για­τί η παιδική ψυχή είναι σαν το κάτασπρο, το ολοκά­θαρο πανί, που, αν το βάψουμε με κάποιο χρώμα, βά­φεται τόσο καλά, ώστε, όσες φορές κι αν θελήσουμε να το ξαναβάψουμε, πάντα φαίνεται η αρχική βαφή. Έτσι, λοιπόν, είναι και τα μικρά παιδιά. Όταν συ­νηθίσουν στο καλό, δύσκολα αλλάζουν.

Ο απόστολος Παύλος αναφέρει μια παροιμία, που την έχει δανειστεί από τον ποιητή Μένανδρο: «Φθείρουσιν ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί». Δηλαδή: Οι κακές συναναστροφές χαλάνε τον καλό χαρακτήρα (Α’ Κορ. 15:33). Ας μην απορούμε, πώς μερικοί γίνονται κλέ­φτες ή ακόλαστοι ή βλάσφημοι. Τα παιδιά από μικρά στερούνται τη χριστιανική αγωγή, συνηθίζουν στο κακό και με την πρώτη αφορμή ξεστρατίζουν. Γι’ αυτό ο απόστολος συμβουλεύει: «Παιδιά, να υπακούτε στους γονείς σας, σύμφωνα με το θέλημα του Κυρίου· αυτό άλλωστε είναι το σωστό. Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου (αυτή είναι η μόνη εντολή που πε­ριέχει υπόσχεση), για να ευτυχήσεις και να ζήσεις πολλά χρόνια πάνω στη γη. Κι εσείς, πατέρες, μη φέρ­νεστε στα παιδιά σας έτσι που να τα εξοργίζετε, αλλά να τα ανατρέφετε δίνοντάς τους αγωγή και συμβουλές που εμπνέονται από την πίστη στον Κύριο» (Εφ. 6:1-4). Και ο σοφός Σολομών λέει: «Το παιδί, που έχει παιδαγωγηθεί, θα είναι σοφό» (Παροιμ. 10:4α). Και «ο γονιός που δεν χρησιμοποιεί το ξύλο για να παιδαγωγήσει το γιο του, είναι σαν να τον μισεί· οποίος όμως τον αγαπάει, τον ανατρέφει με επιμέλεια (:μέ στοργή αλλά και αυστηρότητα)» (Παροιμ. 13:24).